Antykoncepcja to jeden z najczęściej poruszanych tematów przez właścicieli suk. Pisząc o antykoncepcji, na początku chciałabym poruszyć poważny problem niechcianych zwierząt. Takie psy spotkać można niestety często, wystarczy jedynie się rozejrzeć. Są w lasach, na osiedlach, przy domkach, na ulicach, na drogach…

Czy widział ktoś z Was szczenię przywiązane do drzewa na kawałku sznurka, niemal objedzone z sierści, na mrozie, z brzuchem wzdętym z głodu i od robaków, oblepione przez pchły? Nie? Niestety to okropny widok. Zdarzyło mi się odwiązywać takiego ledwo żywego szczeniaka i temu na szczęście udało się przeżyć. Nie znałam wierniejszego stworzenia, nigdy w całym swoim życiu nie pogardził miską i trzymał się blisko nas. Jednak większość takich psów nie ma tyle szczęścia. Umierają w lasach, z głodu lub zimna, giną na drogach, są przeganiane przez ludzi. Wiele niechcianych szczeniąt jest „likwidowanych” w bestialski sposób….Zbyt wiele!!!

Zdaję sobie sprawę, że może są to drastyczne opisy i nie dotyczą ludzi takich jak Wy, czytających podobne blogi po to, aby lepiej dbać o swojego pupila, ale chcę Wam pokazać skalę problemu i uczulić Was na psią krzywdę.

Wielokrotnie spotykam się w pracy z niechęcią ludzi do suk. Często pada pytanie: „No bo co robić ze szczeniakami?” A może raczej powinni zapytać, co zrobić, aby tych niechcianych szczeniąt nie było?

Najprostszym sposobem uniknięcia ciąży jest „pilnowanie” suki i „izolowanie” jej na czas cieczki w domu lub w jakimś pomieszczeniu do którego nie dostaną się samce. Można zakładać suczkom majtki i przeczekać niewygodne plamienie, jednak nie myślcie, iż taka „naturalna” antykoncepcja ustrzeże Waszą pupilkę od chorób związanych z narządami rozrodczymi. Niestety również u suk, u których cieczki występują regularnie, które kilka razy w życiu rodziły, może dochodzić do rozwoju guzów gruczołu mlekowego, do stanów zapalnych macicy, nowotworów macicy i jajników, chociaż w praktyce rzadziej się to obserwuje niż u suk otrzymujących antykoncepcję hormonalną.

Najogólniej metody zapobiegania ciąży można podzielić na dwa rodzaje:

• antykoncepcję hormonalną
• antykoncepcję chirurgiczną.

Od razu zastrzegam, że nie ma metody idealnej, każda ma swoje wady i zalety. W tym artykule postaram się przybliżyć temat antykoncepcji hormonalnej. W kolejnym zajmę się antykoncepcją chirurgiczną.

Antykoncepcja hormonalna – wady i zalety

Bardzo często właściciele decydują sie na antykoncepcję hormonalną, gdy chcą pozostawić sobie możliwość posiadania szczeniąt w przyszłości, nie stać ich na zabieg chirurgiczny lub boją się poddać suczkę znieczuleniu ogólnemu, gdyż np. nie znają wieku czy przeszłości swojej pupilki.

Stosowanie środków hormonalnych, jak każda metoda antykoncepcji, ma swoje wady i zalety. Zapobiega wystąpieniu rui i towarzyszącym jej zmianom, zapobiega zajściu w ciążę, hamuje występowanie ciąży urojonej. Poza tym można przerwać stosowanie tych środków i suczka może dochować się potomstwa. Należy przy tym pamiętać, że stosowanie pewnych hormonów obniża atrakcyjność niektórych suk.

Wadą antykoncepcji hormonalnej na pewno jest fakt, że należy pilnować regularnych iniekcji czy podawania tabletek. Ponadto należy wykonywać u lekarza weterynarii okresowe badanie kontrolne USG narządów rozrodczych, aby w porę wychwycić zmiany chorobowe. Zmiany zapalne macicy, ropomacicze, guzy gruczołu mlekowego czy guzy jajnika, to najczęściej spotykane w mojej praktyce minusy stosowania hormonalnej antykoncepcji.

Inne wady to fakt, że w miejscu iniekcji mogą powstawać wyłysienia, albo włos zmienia zabarwienie, robią się siwe plamy. Część suk po stosowaniu hormonów przybiera na wadze i jest ospała. Trzeba wtedy zmniejszyć im dawkę pokarmową i zapewnić zwierzęciu więcej ruchu.

Nie powinno się blokować cyklu przed wystąpieniem pierwszej rui. Poza tym częstym błędem hormonalnej antykoncepcji jest jej zastosowanie w nieodpowiednim czasie. Hormon powinno się podawać w fazie spokoju płciowego (anestrus), 3 miesiące po ostatniej cieczce, 2 miesiące po porodzie, zaś najpóźniej przynajmniej jeden miesiąc przed spodziewaną cieczką.

Środków antykoncepcyjnych nie powinno się stosować u suk z guzami gruczołu mlekowego czy zmianami błony śluzowej macicy, ani u zwierząt chorujących na cukrzycę.

Odstawienie antykoncepcji hormonalnej

Kiedy przestaniemy stosować hormony, cykl płciowy powinien powrócić po 6 miesiącach. W praktyce często się zdarza, że przy długotrwałym stosowaniu hormonów, po ponownej cieczce, rozwija się stan zapalny macicy, ropomacicze.

Więc jeśli już decydujecie się na stosowanie u swojej pupilki hormonów, to nie zalecam przerywania terapii. Zachęcam jednak do wykonywania kontrolnych badań USG narządów rozrodczych (raz na 3-4 miesiące) i omacywania gruczołów mlekowych (raz na miesiąc), w celu wcześniejszego wychwycenia w nich ewentualnych zmian.

Bywa, że przy długotrwałym stosowaniu antykoncepcji hormonalnej, dochodzi u suki do całkowitego zaniku cyklu.

Środki najczęściej przez lekarzy stosowane działają pół roku. Zdarza się czasem, że w ciągu trzech miesięcy po pierwszym podaniu, może już wystąpić cieczka. Przeważnie dochodzi do tego u suk utrzymywanych w grupach lub mających kontakt z samcami. W takiej sytuacji musimy skrócić odstęp między kolejnymi iniekcjami. Poza tym wystąpienie cieczki może być spowodowane podaniem zastrzyku krótko przed rują, albo może wystąpić jeśli środek nie został dokładnie wymieszany.

Kilka faktów z mojej praktyki

Stosowanie preparatów hormonalnych jest powszechne. Właściciele często decydują się na tą metodę bo:

• albo nie zdają sobie sprawy z konsekwencji używania hormonów,
• albo boją się zabiegu chirurgicznego, myślą często, że w ten sposób krzywdzą swoją pupilkę,
• albo chcą mieć możliwość przerwania stosowania antykoncepcji i zdecydowanie się na posiadanie potomstwa od suki.

Z mojej praktyki wynika, że hormony podawane są często w nieprawidłowej fazie cyklu. Zdarza się, że właściciele zapominają o regularnym podawaniu leku i kontrolnych badaniach USG. Natomiast stosowanie hormonów, czy przerywanie ich podawania prowadzi często do występowania ropomacicza, guzów jajnika czy macicy oraz prędzej czy później do wystąpienia guzów gruczołu mlekowego. Nie zawsze, lecz często. Nie znaczy to jednak, że jeśli suka nie zostanie poddana stosowaniu leków hormonalnych, będzie chroniona naturalnie przed kryciem, czyli będzie pilnowana przez właściciela w czasie cieczki, to tych schorzeń na 100% unikniecie.

Biorąc pod uwagę powyższe zagrożenia nie mam zamiaru ukrywać, że jestem zwolenniczką sterylizacji, szczególnie w sytuacji jeśli właściciel nie zamierza przeznaczać suki do rozrodu. O wadach i zaletach antykoncepcji chirurgicznej opowiem w kolejnym odcinku.

Przy okazji tematu cieczki jeden z czytelników zadał mi pytanie dotyczące wyboru idealnego momentu krycia suki.

Moim zdaniem najlepiej jest kryć pupilkę  podczas trzeciej cieczki.

Ustalenie terminu krycia staje się dla nas lekarzy prawdziwym wyzwaniem, zwłaszcza gdy suka hodowlana jest bardzo wartościowa i np. jej krycie odbywa się za granicą, koszty krycia  są duże, albo jedno i drugie. Bywa też, że właściciel bardzo chce się dochować potomstwa od swojej suczki.

Zwykle ustalając termin krycia, zbieramy  dane o potencjalnej matce i bierzemy pod uwagę zachowanie suki. Obserwujemy narządy rodne a poza tym dokonujemy wziernikowania, przeprowadzamy badanie cytologiczne, badanie usg, badanie oporności śluzu pochwowego i pomiar hormonów.

Dla laika czynności te są skomplikowane, dlatego należy zdać się na prowadzącego lekarza weterynarii. Optymalny termin krycia to określenie optymalnego terminu owulacji. Suki owulują zazwyczaj, gdy poziom progesteronu we krwi wynosi 6-7 ng/ml.

Jednak termin owulacji nie jest jeszcze terminem zapłodnienia, ponieważ komórki są zdolne do zapłodnienia po około 48 godzinach od owulacji. Najlepszy termin do krycia to czas od 1 do 4 dni po owulacji.

Tak więc lekarz weterynarii wyznacza termin krycia w oparciu o ustalenie momentu owulacji i posługuje się wyżej wymienionymi badaniami. Bywa, że pacjentka pojawia się u nas codziennie przez kilka dni, lub raz na kilka dni.

Samica, która ma być rozradzana, powinna być przed kryciem odrobaczona i poddana szczepieniom ochronnym oraz zabezpieczona preparatem przeciw pasożytom zewnętrznym. Warto też sprawdzić, czy potencjalny partner ma podobne zabezpieczenia, żeby nasza pupilka poza dziećmi nie przywiozła ze sobą niepożądanych chorób.

W czasie krycia należy zapewnić suczce dogodne warunki higieniczne. Żywienie powinno być zbilansowane, jednak wystarczy karma bytowa. Jedynie w okresie owulacji i krycia należy zwiększyć dawkę energii o około 10%.

Samo krycie to rytuał zwierząt, czasem przy niedoświadczeniu jednej ze stron lub obu stron, trzeba zwierzakom pomóc, ale nie należy niczego robić na siłę.

Jest kilka przyczyn,  z powodu których suka nie daje się pokryć:

• nieodpowiedni moment krycia – za wcześnie lub za późno
• suczka nie akceptuje akurat tego samca, a innego owszem
• istnieją przeszkody anatomiczne: zwężenie pochwy lub przegrody w pochwie
• pupilka jest w swoim środowisku i należy do tych terytorialnych samic. Zwykle lepiej, gdy to suka jedzie do samca. Młode suki należy kryć doświadczonym samcem.

Musicie wiedzieć, że u psów występują również choroby przenoszone drogą płciową jak bruceloza, opryszczka narządów płciowych i guz Stickera.

Mitem jest twierdzenie, że suka powinna mieć raz w życiu szczeniaki. Jeśli już rozradzać to przynajmniej dwa razy i nie raz za razem, tylko co drugą cieczkę. Szerzej o tym napiszę przy okazji antykoncepcji.

Mam nadzieję, że powyższe informacje pozwolą Wam lepiej zrozumieć fizjologię rozrodu suki i świadomie będziecie podejmować decyzję o kryciu.

Tak jak wspomniałam w poprzednim wpisie, z tematem cieczki nierozerwalnie wiążą się różnego rodzaju zaburzenia cyklu. Myślę, że warto o nich wspomnieć, żebyście wiedzieli na co i kiedy reagować.

Brak rui

Jeżeli cieczka nie występuje powyżej 26-go miesiąca życia, albo powyżej 12-tu miesięcy od ostatniej cieczki lub po porodzie, to mamy problem.

Najczęściej brak rui jest spowodowany brakiem funkcjonowania jajników. Brak rui obserwuje się również u suk, które są silnie uczuciowo związane z właścicielem, ale też zdarza się przy niedoczynności tarczycy i nadczynności kory nadnerczy. U młodych samic, które jeszcze nie miały cieczki, przyczyną jej braku mogą być wady wrodzone narządów rozrodczych np. brak lub niedorozwój jajników czy też obojnactwo.

Można wywoływać ruję, stosując rozmaite preparaty farmakologiczne, ale to już rola lekarza weterynarii, który musi wcześniej wykluczyć zaburzenia hormonalne.

Zaburzenia rozwojowe trudno jest nam wykluczyć i z reguły wymaga to diagnostycznego otworzenia jamy brzusznej.

Jedną z metod, w zasadzie najprostszą, żeby zastymulować ruję, jest kontakt z inną suką będącą w cieczce. W literaturze i w praktyce dostępnych jest kilka metod hormonalnego stymulowania cyklu.

Przedłużona cieczka

Z tym zaburzeniem mamy do czynienia kiedy okres przedrujowy lub ruja właściwa trwają dłużej niż 21 dni. U suk występuje wówczas obrzęk sromu, krwisty lub lekko krwisty wypływ z pochwy, atrakcyjność dla samców często przez wiele tygodni. Z czasem pojawia się osowiałość, brak apetytu i matowienie włosa. Przedłużenie cieczki może prowadzić do zmian zapalnych macicy i ropomacicza. Należy reagować szybko, ponieważ możliwe jest leczenie tego zaburzenia bez konieczności sterylizacji. Ma to zwłaszcza znaczenie dla właścicieli posiadających suki przeznaczone do rozrodu.

Nieregularna cieczka

U młodych suk może wystąpić przerwanie cieczki. Kiedy faza przedrujowa przebiega normalnie a w momencie przejścia w ruję właściwą ma miejsce zatrzymanie cyklu. Po 6-10 dniach przerwy następuje wystąpienie rui właściwej.

Torbiele i nowotwory jajnika

Zwykle występują u starszych samic.

Torbiele często występują u buldogów angielskich. Zmiany te mogą prowadzić do stanu zapalnego macicy. Występowaniu torbieli towarzyszą niekiedy zmiany skórne, wyłysienia w okolicy krocza, narządów rodnych i na brzuchu, po bokach ciała, łojotok tłusty.

W przypadku zaobserwowania podobnych zmian konieczne jest wykonanie badania usg przez lekarza weterynarii i w zależności od zaawansowania zmian dostępne jest leczenie hormonalne lub zabieg usunięcia jajników i macicy (ovariohisterektomia).

Nowotwory jajnika występują rzadziej i przebiegają z podobnymi objawami jak w przypadku torbieli. W przypadku zdiagnozowania nowotworu jajnika zalecana jest sterylizacja z uwzględnieniem stanu ogólnego zwierzęcia.

Wypadnięcie pochwy

Najczęściej występuje u młodych suk dużych ras podczas pierwszej cieczki. Predysponowane są bernardyny, owczarki niemieckie, dogi i boksery. Może wypadać jedynie niewielki fragment pochwy, lub jej całość. W świeżych przypadkach można odprowadzić wypadnięty fragment.

Rzadko jednak jestem świadkiem takich przypadków. Z reguły muszę dokonywać chirurgicznego usunięcia wypadniętego fragmentu. Niestety przy kolejnych rujach wypadanie pochwy może się powtarzać, dlatego zaleca się wykonanie zabiegu sterylizacji lub hormonalną blokadę cyklu.

Ja zalecam sterylizację, ponieważ młode suki lepiej znoszą zabieg chirurgiczny a stosowanie hormonów niesie ryzyko wystąpienia w późniejszym czasie guzów gruczołu mlekowego lub ropomacicza.

Jedni właściciele czekają na nią z utęsknieniem, inni z obawą, co też będzie się działo z ich pupilką…

Suki to zwierzęta monoestralne, co znaczy, że występuje u nich jedna ruja a po niej długi okres spokoju płciowego. Zwykle występuje dwa razy do roku, chociaż dostrzega się różnice rasowe i osobnicze.

Cieczka może wystąpić w dowolnym okresie, ale z reguły wczesną wiosną i jesienią. Średnia przerwa między rujami to 7 miesięcy. Jednak, jak wspomniałam, są różnice rasowe i osobnicze. I tak np. przerwa u owczarków niemieckich trwa około 5 miesięcy, u bokserów i pudli miniaturowych około 8 miesięcy, a u rodesianów potrafi występować raz w roku. U starszych suk, mniej więcej powyżej ósmego roku życia, przerwa między rujami wydłuża się, a same objawy cieczki stają się słabiej wyrażone.

Kiedy cieczka wystąpi pierwszy raz?

Nie da się tego jednoznacznie określić. Może być to w wieku 6 miesięcy, 12 miesięcy czy nawet 18 miesięcy. Jest to związane z osiągnięciem przez sukę odpowiedniej masy ciała. Dlatego u małych ras należy się spodziewać cieczki wcześniej a u dużych później.

Cały cykl płciowy suki dzieli się na cztery fazy:

• przedrujową (proestrus)
• ruję właściwą (estrus)
• porujową (metestrus)
• bezrujową (anestrus)

Na cieczkę składa się faza przedrujowa i ruja właściwa. Okres przedrujowy trwa zwykle 9 dni, z możliwością wahania się od 3 do 16 dni. Wtedy zaznacza się wyraźny obrzęk sromu i występuje krwiste plamienie. Suka w tym okresie budzi zainteresowanie samców, ale nie daje się pokryć.

Ruja właściwa trwa też z reguły 9 dni, z odchyleniem 3 do 15 dni, zaś czasem jedynie 3 do 5 dni, to już zależy od danej suczki. W tym czasie samica zaczyna akceptować samca, wypływ z pochwy staje się jaśniejszy, bardziej śluzowy a srom wiotczeje. Owulacja występuje zwykle na początku rui (2-3 dzień) a kiedy ponownie samica nie akceptuje partnera to znaczy, że wchodzi w okres porujowy.

Nasze pupilki, zwłaszcza podczas pierwszej cieczki, mogą wykazywać zmiany w zachowaniu. Niektóre bywają apatyczne, tracą apetyt, „wzdychają do księżyca”, są spokojniejsze, albo nadpobudliwe, robią „maślane oczy”, popiskują, wykazują odruchy kopulacyjne, zdarzają się też zachowania agresywne, terytorialne.

Niech nie zdziwi Was fakt, że w tym czasie suki częściej przysiadają na spacerach i posikują, ponieważ one w ten sposób znaczą teren, zostawiając swoje feromony. Dlatego czasem na spacerze nie można oderwać chłopaków od miejsca, w którym taka dziewczyna była.

Wypływ krwisty z reguły nie jest obfity i może zaznaczać się tylko kroplami. Jeśli nasza pupilka mieszka w domu, możemy kupić jej specjalne majtki. Jeśli chcecie takie kupować, zmierzcie wcześniej obwód ciała suczki przed tylnymi kończynami. Od razu lojalnie uprzedzam, że nie wszystkie „panny” uznają tego typu nieudogodnienia. Moja suczka pierwsze co zrobiła, to kupę w te majtki i ostentacyjnie przejechała na pupie przez cały pokój, okazując w taki sposób swoje głębokie niezadowolenie. Później było już znacznie lepiej.

Suki żyjące w stadzie potrafią synchronizować swoje ruje tak, że cieczka występuje u nich w tym samym czasie.

W okresie pierwszej cieczki rozwija się gruczoł mlekowy, który staję się powiększony, jednak nie należy się tym niepokoić, chyba że później pojawiają się objawy ciąży urojonej i mleko w gruczole.

Niestety z cieczką wiążą się też różnego rodzaju zaburzenia cyklu. Więcej na ten temat znajdziecie w kolejnym wpisie. Zapraszam!

Serdecznie dziękuję za przeczytanie tego wpisu! Kliknij „Lubię to!” poniżej jeśli chcesz przeczytać podobny. Zapraszam również na mój profil na Facebooku.