Obowiązującą techniką badania RTG, służącą rozpoznawaniu dysplazji stawów biodrowych jest pozycja standardowa, zwana brzuszno-grzbietową. Metoda ta jest zgodna z zaleceniami Międzynarodowej Federacji Kynologicznej.

Właściciele zwierząt często obawiają się poddawania swojego pupila znieczuleniu do wykonania zdjęcia rtg, jednak spieszę wyjaśnić, że do właściwego ułożenia pacjenta na stole i zniesienia napięcia mięśniowego, sedacja jest niezbędna.

Prawidłowo ukształtowany staw biodrowy psa cechuje głęboka panewka, okrągła i gładka powierzchnia głowy kości udowej, dobrze dopasowana do panewki, wyodrębniona i normalnej grubości szyjka kości udowej i brak zmian zwyrodnieniowych w stawie biodrowym.

Zmiany w obrazie rtg przy występowaniu dysplazji stawów biodrowych dotyczą wszystkich elementów stawu.

Panewka ulega spłaszczeniu, spłyceniu, występuje nieregularność zarysu z widocznym nadwichnięciem czy nawet zwichnięciem głowy kości udowej.

Rozwija się choroba zwyrodnieniowa stawu, która obejmuje zniekształcenie głowy kości udowej i jej szyjki, krawędzi panewki z tworzeniem wyrośli kostnych tzw. osteofitów.

Głowa kości udowej zmienia kształt z okrągłego na grzybowaty. W obrębie szyjki tkanka kostna ulega zagęszczeniu. W chrząstce stawowej widoczne są miejsca ubytków.

Może także dochodzić do zmiany kąta inklinacji, czego następstwem jest rozwój biodra szpotawego lub koślawego. Postępujące zmiany zwyrodnieniowe w rezultacie mogą prowadzić do zesztywnienia stawu.

Ocena dysplazji stawu biodrowego u psów

Ocena stawów biodrowych na podstawie zdjęć rtg metodą standardową różni się w poszczególnych krajach, ale podstawy do oceny są wszędzie takie same i składają się na nią:

• ukształtowanie panewki
• ukształtowanie głowy kości udowej
• wzajemne położenie panewki i kości udowej
• zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych

Jeżeli 50 % głowy kości udowej znajduje się w obrębie panewki, takie stawy uznawane są za wolne od dysplazji. W przypadku słabego pokrycia głowy kości udowej przez panewkę, jej spłaszczenia i obecność chociaż najmniejszych zmian zwyrodnieniowych, stawy są uznawane za obciążone dysplazją.

W Polsce, zgodnie z zaleceniami Międzynarodowej Federacji Kynologicznej, wprowadzono w 1999 roku pięciostopniową skalę oceny dysplazji stawów biodrowych.

• A – nie ma żadnych objawów dysplazji stawów biodrowych
• B – prawie normalne stawy biodrowe
• C – nieznaczna dysplazja stawów biodrowych
• D – umiarkowana dysplazja stawów biodrowych
• E – ciężka dysplazja stawów biodrowych

Związek Kynologiczny w Polsce uznał metodę standardową jako obowiązkową do oceny stawów biodrowych u psów.

Owczarki niemieckie były pierwszą rasą objętą obowiązkowym badaniem rtg w kierunku dysplazji od 1983 roku. Od 1994 roku obowiązkowe badanie rtg w kierunku dysplazji wprowadzono też dla innych ras psów, aby uzyskać kwalifikacje hodowlane.

Inne metody wykonywania zdjęć rtg:

Metoda brzuszno-grzbietowa „na żabę”

Pozwala na dokładną ocenę głowy i szyjki kości udowej oraz wykrycie wczesnego formowania się wyrośli kostnych w tylnej część szyjki kości udowej, przednio-grzbietowej powierzchni głowy kości udowej i grzbietowego brzegu panewki. Zmiany te trudno wykryć na zdjęciu rtg wykonanym metodą standardową.

Pozycja „na żabę” służy wykryciu wczesnych zmian zwyrodnieniowych w stawach biodrowych i jest najczęściej wykonywana dodatkowo, jako metoda pomocnicza do metody standardowej.

Metoda brzuszno-grzbietowa z użyciem klina

Wzięła swą nazwę od używanej rozwórki spełniającej rolę klina, dzięki której możliwe jest wykrycie minimalnego rozluźnienia w stawach biodrowych.

Matoda PennHIP

Oparta jest na ilościowej ocenie przemieszczenia głowy kości udowej z panewki. Podobnie jak w metodzie standardowej wymagane jest znieczulenie pacjenta. Zwierzęta układane są w pozycji grzbietowej, kończyny miedniczne ułożone są w pozycji naturalnej, naśladującej pozycję stojącą.

Metoda ta jest obecnie uznawana za najbardziej precyzyjną metodę oceny stopnia rozluźnienia stawów biodrowych u psów.

Metoda Fluckigera

Ujawnia rozluźnienie w stawie biodrowym poprzez położenie nacisku z zewnątrz, podobnie jak metoda PennHIP

Metoda pomiaru grzbietowo-bocznego podwichnięcia głowy kości udowej – DLS

Służy do oceny biernego rozluźnienia stawów biodrowych. Nowatorski w tej metodzie jest sposób ułożenia psa do badania, który naśladuje naturalną pozycję zwierzęcia podczas stania.

Metoda oceny grzbietowego brzegu panewki – DAR

Pozwala ona na ocenę ilościową i jakościową grzbietowego brzegu panewki stawu biodrowego.

W praktyce w zasadzie głównie korzystam z metody standardowej a pacjent zawsze poddawany jest sedacji. Ostatecznej oceny stawów biodrowych i wpisu do rodowodu dokonuje doświadczony lekarz weterynarii z odpowiednimi uprawnieniami.

Dysplazja stawu biodrowego to problem wciąż aktualny, szczególnie u dużych ras psów, chociaż nie tylko, coraz częściej pojawia się u psów ras małych.

Dysplazja stawów biodrowych to wada rozwojowa uwarunkowana genetycznie, która polega na nieprawidłowym ukształtowaniu elementów tworzących staw biodrowy, doprowadzająca najczęściej do powstawania w nim wtórnych zmian zwyrodnieniowych. Choroba dotyczy psów ras dużych i olbrzymich, szybko rosnących. Rzadziej stanowi problem u zwierząt, których masa ciała psa dorosłego nie przekracza 12 kg.

Dysplazja jest chorobą, na której wystąpienie składają się czynniki wrodzone i wpływ środowiska, czyli żywienie i utrzymanie. Jest to wada rozwojowa uwarunkowana genetycznie, predysponująca do zwichnięć stawów biodrowych u młodych zwierząt.

Nieprawidłowe dopasowanie między głową kości udowej a panewką stawu biodrowego prowadzi do niewłaściwego rozłożenia sił w stawie. Zaburza to prawidłowy rozwój stawu i w efekcie prowadzi do zaburzeń kształtowania panewki i głowy kości udowej. Powoduje przeciążenia chrząstki stawowej, co z kolei prowadzi do mikrozłamań i choroby zwyrodnieniowej stawu.

Dysplazja stawów biodrowych stanowi wciąż aktualny problem u psów, mimo że istnieją programy hodowlane eliminujące chore osobniki z rozrodu, a lekarze weterynarii starają się nie dopuścić do kalectwa zwierząt.

Rasy predysponowane do dysplazji stawu biodrowego

Dysplazja to jednostka chorobowa, która występuje przede wszystkim u psów ras dużych i olbrzymich, m.in.:

• owczarek niemiecki
• rottweiler
• golden retriever
• labrador retriever
• owczarek środkowoazjatycki
• owczarek kaukaski
• nowofundland
• berneński pies pasterski

Jak żywić szczenięta dużych ras aby uniknąć dysplazji?

Choroba pojawia się też u psów ras małych, m.in.:

• yorkshire terrier
• shih tzu
• buldożek francuski
• mops
• pudel toy

Objawy dysplazji stawu biodrowego

Sam proces chorobowy rozpoczyna się u młodych psów, a objawy mogą ujawnić się u szczeniąt powyżej 4 miesiąca życia, albo rozwijają się później i towarzyszy temu choroba zwyrodnieniowa stawów.

Objawy zależą od stopnia niestabilności stawów, od nasilenia choroby zwyrodnieniowej i od czasu trwania choroby. Wczesne objawy wynikają z niestabilności stawu, zaś późne ze zwyrodnienia stawu.

Pierwsze objawy, które niepokoją właścicieli to zmniejszona aktywność ruchowe, kulawizna o różnym nasileniu oraz bolesność okolicy stawu. Pojawiają się trudności z podnoszeniem się, niechęć do biegania, skakania, wchodzenia po schodach. Kulawizna może utrzymywać się ciągle lub pojawiać się okresowo, zaś nasilać się po wysiłku.

Charakterystyczne są tzw. „skoki zająca” i kołysanie zadem.

Zwykle w badaniu takiego psa pierwszą rzeczą, jaką stwierdzam jest bolesność i występowanie kulawizny. Kiedy badamy szczeniaka ze skłonnością do wystąpienia dysplazji, można stwierdzić niestabilność stawu i dodatni wynik próby Ortolaniego, dość charakterystycznej dla wczesnego okresu choroby, kiedy jeszcze nie ma kulawizny. Czasem stwierdzam również zmniejszony zakres ruchomości w stawie biodrowym, zanik mięśni udowych i przerost mięśni kończyn piersiowych w bardziej zaawansowany procesie.

Do wystąpienia dysplazji stawów biodrowych predysponują czynniki genetyczne, ale również gwałtowne przybieranie na wadze, sposób żywienia i masa mięśni miednicy, które to czynniki wpływają na ujawnienie się i postęp choroby.

Jaka dieta dla psa z dysplazją stawu biodrowego?

Metody diagnozowania

Aby zapobiegać chorobom stawów biodrowych, trzeba próbować zmienić przebieg dysplazji we wczesnym wieku i w miarę możliwości uzyskać stan prawidłowy. Takie starania nie przyniosą spodziewanych rezultatów, jeśli u zwierzęcia pojawi się zapalenie kości i stawów. U szczeniąt, które należą do ras predysponowanych do dysplazji, program ochrony stawów biodrowych trzeba rozpocząć już w wieku 4 miesięcy. Takie szczenięta poddaje się sedacji lub znieczuleniu ogólnemu i bada po kątem występowanie objawu Ortolaniego. Jeżeli stwierdzi się jego obecność, należy wtedy potwierdzić rozluźnienie stawu za pomocą badania RTG.

Jeśli lekarz weterynarii rozpozna rozluźnienie stawów u szczenięcia, które nie skończyło 5 miesięcy, można u niego wykonać zabieg zespolenia spojenia łonowego.

Natomiast u szczeniąt badanych później, w okresie dojrzewania, od 6 do 12 miesiąca życia, przeprowadza się takie samo postępowanie diagnostyczne.

Szczenięta ze starszej grupy wiekowej, które wykazują ruchomość stawu, można leczyć dwiema metodami:

• Potrójna osteotomia miednicy
• Artroplastyka dogrzbietowego obrąbka panewkowego.

Natomiast nadal to diagnostyka radiologiczna jest metodą ostatecznego rozstrzygnięcia o stanie stawów biodrowych psów.

Zmiany dysplastyczne w stawach biodrowych u psów pojawiają się w różnym wieku, najwcześniej można je wykryć w wieku 3-5 miesięcy. Początkiem dla rozwoju dysplazji jest luźność stawu biodrowego pojawiająca się po urodzeniu.
Objaw rozluźnienia na zdjęciu rtg przejawia się niedopasowaniem kształtu panewki do kształtu głowy kości udowej. Większość badań rtg stawów biodrowych wykonuje się w pozycji brzuszno-grzbietowej, a zwierzęta poddaje się sedacji lub znieczuleniu ogólnemu.

Zawsze przy ocenie zdjęć rtg należy brać pod uwagę wiek zwierzęcia, gdyż u młodego szczeniaka po urodzeniu staw biodrowy w większości zbudowany jest z chrząstek i proces mineralizacji poszczególnych elementów kostnych, widocznych w obrazie rtg, nie odpowiada ściśle ostatecznemu kształtowi dojrzałego stawu.

W kolejnych wpisach postaram się przybliżyć kwestie związane z badaniem rtg oraz sposoby postępowania i leczenia w przypadku zdiagnozowania dysplazji.

Dzisiaj zapraszam Was do przeczytania drugiej części historii o mojej „dużej, białej suce”. Pierwszą część znajdziecie tutaj.

„Duża, biała suka” była psem bardzo nieśmiałym i pokornym, praktycznie do końca swoich dni pochylała głowę, kiedy wyciągałam rękę, żeby ją pogłaskać. Myślę, że ktoś musiał jej zrobić krzywdę, chociaż nie wyobrażałam sobie, że można było jej nie chcieć.

Pierwsze pół roku w domu było dla niej bardzo ciężkie, wymiotowała za każdym razem, kiedy wychodziłam do szkoły. Potem wyjechałyśmy razem na wakacje w ciche miejsce i tam powoli nauczyła się zostawać sama w domu, wierząc, że przecież wrócę.

Mogłabym napisać o niej książkę. Spędziła ze mną najważniejsze lata mojej młodości, przeżyła moją maturę, egzaminy na studia, mój ślub i narodziny dzieci. Nie raz przytulenie się do niej łagodziło wszelkie moje smutki.

Chociaż miała już swoje lata, gdy pojawiły się na świecie moje dzieci, to mogły spokojnie raczkować między jej łapami. Nigdy ich nie atakowała, raczej usuwała się jeśli miała dość gwaru i pieszczot. Ogólnie była psem pragnącym miłości, ale nie nachalnym. Przychodziła do mnie, siadała obok, patrzyła w oczy, potem kładła swoją łapę na moich kolanach i można ją było głaskać, głaskać i głaskać, baz końca…

Miała silny charakter. W miarę jak przybywało psów (a raczej suk) w naszym domu, pozostawała przewodnikiem stada bez walki. Wystarczyło, że spojrzała, a reszta stada wiedziała, co robić. Nigdy nie gryzła pozostałych suczek, mimo, że tamte przychodziły chore i słabsze. Miała wśród posłuch i żadna z pozostałych suczek nie podchodziła sprawdzić, co też ona ma w misce. Chociaż nie była na żadnym szkoleniu, broniła mnie, a potem moich dzieci.

Odbyłyśmy mnóstwo spacerów i wypraw, razem wyjeżdżałyśmy na wakacje. Najtrudniejszy był czas moich studiów, kiedy nie mogłam jej ze sobą zabrać. Na szczęście mam wspaniałych rodziców, którzy się nią zajmowali.

Niestety po dwunastu latach przyszedł czas, kiedy musiałyśmy się rozstać. Nawet teraz, gdy ten czas wspominam, łzy same cisną mi się do oczu. Obiecałam sobie kiedyś, że jeśli nie będę mogła już pomóc mojemu psu, to nie dam mu się męczyć. I tak się stało.

Chorowała krótko, ale jej stan dramatycznie się pogarszał. Kiedy przyszedł czas, że nie reagowała na leczenie, tylko położyła się i nic więcej nie chciała, lekko oddychała i patrzyła na mnie gasnącym wzrokiem, wówczas podjęłam decyzję. Łudziłam się, że może sama odejdzie… ale nie, musiałam jej pomóc. Kiedy tyle lat spędzi się ze swoim przyjacielem i rozumie się bez słów jego zachowanie, nadchodzi moment, kiedy umiemy też podjąć trudną decyzję o eutanazji.

Usypiałam ją sama. Przywilej lekarza. Cierpiałam i trudno było zachować się profesjonalnie. Bywają w życiu lekarza weterynarii ciężkie chwile i rozterki, ale rozstawanie się ze swoim ukochanym stworzeniem jest jednym z najgorszych uczuć.

Płakałam długo zanim mogłam w spokoju ją pochować. Na jej grobie rośnie teraz sosna, niezapominajki, sasanki i bratki.

Serce boli mnie do dziś, chociaż po jej odejściu zostały w domu jeszcze trzy suczki do kochania, to jednak rana w sercu została. Pozostałym psom też jej brakowało, chowały się każda w swoim legowisku i nawet przez jakiś czas nie szczekały, żadna też nie zajęła później jej miejsca.

Po jakimś czasie pogodziłam się z jej odejściem, nie zapierałam się też, że nie wezmę kolejnego psa, bo wychodzę z założenia, że daję dom kolejnej niechcianej istocie, jednak powtarzałam, że takiej jak ona już nie będzie. Po jej odejściu, pod nasz dach trafiły kolejne dwie suczki, niechciane i skrzywdzone, jednak żadna nie mogła się z tamtą równać. Staram się zresztą unikać porównań, ponieważ każdy taki pies jest niezwykły i cudowny na swój sposób.

Prawdziwego psiego przyjaciela ma się podobno tylko raz w życiu. No właśnie… podobno… I kiedy już bliska byłam uwierzenia w te bajki, na mojej drodze życia pojawiła się „leśna wróżka”. Ciekawi jesteście? To już jest nowa historia, która dopiero się zaczyna i pewnie za jakiś czas też ją Wam opowiem:)

Ponieważ znamy się już od jakiegoś czasu i zawsze staram się Wam przybliżyć sposób właściwego postępowania z pupilami, postanowiłam dla odmiany opowiedzieć Wam część mojej historii:-)

Zawsze powtarzam, że zawód lekarza weterynarii niewiele ma wspólnego z kochaniem zwierząt. Leczenie, to w rozumieniu naszych milusińskich niekoniecznie „pomaganie”. One z reguły patrzą na mnie wymownym wzrokiem, który na pewno nie mówi „dziękuję”.

To wszystko tak trochę pół żartem, pół serio, jednak piszę to z kilku powodów. Często mam do czynienia z młodymi osobami, które właśnie kochają zwierzęta i dlatego chcą zostać ich lekarzami. Jedne z nich wychodzą już w momencie, gdy tylko przyniosę zastrzyki dla ich zwierzaka, inne wytrwają do pierwszego ukłucia, jednym zapał przechodzi przy mierzeniu temperatury (oczywiście nie pod pachą i nie na czole:)), innym przy wykonywaniu lewatywy i takich przykładów można mnożyć i mnożyć.

Patrząc z perspektywy czasu uważam, że jestem pod pewnymi względami szczęściarą. Udaje mi się bowiem w pracy połączyć miłość do zwierząt z satysfakcją ich leczenia, mimo porażek i dzięki sukcesom. Tak już w życiu jest.
Dlatego teraz opowiem Wam historię wielkiej przyjaźni i pięknej miłości.

Odkąd pamiętam zawsze marzył mi się dom pełen ludzi i psów. W dzieciństwie była to naturalnie Lessie, a skończyło się na jamniczce, która najbardziej kochała siebie, potem mojego tatę, troszkę mamę a mnie… no cóż, byłam ostatnia w hierarchii.

Dlatego dorastając i zdecydowanie wyrażając swoje wstępne spojrzenie na świat, któregoś pięknego dnia oznajmiłam rodzicom, że chcę przygarnąć sukę ze schroniska. I koniec, nie było odwrotu, ani też nie pamiętam jakiś wielkich bitew z tego powodu. Pojechałam. To, co wówczas zobaczyłam pozostało do dziś w mojej pamięci i nawet nie wiem, czy uda mi  się to wiernie opisać. Pamiętam ujadanie, jedne psy z radości i tęsknoty, inne zdenerwowane, w każdym razie reagowały na mnie. Przeszłam powoli wzdłuż klatek (wypełnionych, w każdej było po kilka psów) i… nic. Choć już wtedy ją zauważyłam. Leżała w kącie, daleko od drzwi kojca, zwinięta w kłębek i prawie obojętna, myślę, że bardzo przestraszona.

Przeszłam więc jeszcze raz i zaintrygowana jej brakiem reakcji na moją obecność, przystanęłam i zacmokałam. Wtedy powoli, nieśmiało i z pochyloną głową podeszła do mnie, jakoś przepchnęła się między pozostałymi psami, podniosła głowę i spojrzała na mnie tymi swoimi cudownymi, miodowymi, pełnymi smutku i nadziei oczami.

To było coś wstrząsającego i jednocześnie wspaniałego, kolana się pode mną ugięły i powiedziałam, że tylko ta i żadna inna. Musiała być suczka, ponieważ ich z reguły nikt nie chce, bo przecież to kłopot. A nie były to czasy rozpropagowanej sterylizacji.

Nie wiedziałam o niej nic, w karcie było napisane jedynie „duża, biała suka”, chociaż biała wcale nie była. Kiedy zabierałam ją ze schroniska miała około dwóch lat i zaczęła się nasza przeprawa przez życie, która trwała 12 lat…

Szczenięta ras dużych i olbrzymich mają specyficzne potrzeby żywieniowe które postaram się tutaj przybliżyć.

Za psy ras dużych uznaje się takie, które jako osobniki dorosłe osiągają wagę powyżej 30 kg masy ciała, czyli m.in.: golden retrievery, labradory, owczarki niemieckie. Z kolei do ras olbrzymich zalicza się np.: dogi, owczarki środkowoazjatyckie, rottweilery czy bernardyny.

Od momentu odsadzenia do osiągnięcia dojrzałości, szczenięta psów ras dużych i olbrzymich trzeba karmić w sposób, który zapewni im umiarkowane tempo wzrostu.

Część dużych i olbrzymich ras psów ma skłonność genetyczną do szybkiego wzrostu i jeśli są żywione karmą przewyższającą ich zapotrzebowanie na energię i substancje odżywcze, wówczas tempo wzrostu jest zbyt szybkie. Nie służy to prawidłowemu rozwojowi układu kostnego i może doprowadzić do zaburzeń kształtowania szkieletu. Zarówno nadmiar jak i niedobór energii i składników odżywczych będzie powodował zaburzenia wzrostu kości. Dlatego warto takie psy żywić karmą komercyjną dla psów ras dużych i olbrzymich, odpowiednio dla nich zbilansowaną.

Psy ras dużych i olbrzymich, w porównaniu z rasami małymi, cechuje wolniejsze tempo rozwoju. Juniory ras dużych i olbrzymich osiągają 80% masy ciała psa dorosłego w wieku 18-24 miesięcy, dopiero wówczas kształtuje się ostateczna masa mięśniowa. Często taki wyrośnięty szczeniak, nie obudowany mięśniami wydaje się właścicielom „chudy” i próbują go dokarmiać lub dodawać preparaty witaminowo-mineralne.

Takie działanie rzeczywiście pozwoli zwiększyć masę mięśniową, jednak musicie pamiętać, że układ kostny stanowi oparcie dla mięśni i nie jest jeszcze w tym czasie odpowiednio rozwinięty i nie zdoła utrzymać zwiększającej się zbyt szybko masy mięśniowej , co może być przyczyną chorób: kulawizny czy dysplazji.

Jeśli z kolei zwiększycie dawkę tłuszczu w diecie, spowoduje to większą atrakcyjność karmy i większe jej spożycie co może prowadzić do kumulacji niewykorzystanej energii w organizmie w postaci tkanki tłuszczowej. Jest to prosta droga do nadwagi i otyłości. I znowu obciąży to szkielet takiego rosnącego olbrzyma. Taką predyspozycję do nadwagi wykazują np. labradory czy goldeny.

Moja rada:

Skoro już zdecydujecie się na podawanie swojemu pupilowi dobrej jakości suchej karmy, przeznaczonej dla odpowiedniej wielkości psa czy nawet rasy, to nie próbujcie „przedobrzyć”. Możecie bowiem w ten sposób bardziej zaszkodzić niż poprawić zdrowie i wzrost psa.