Kontynuujemy temat rui. Tym razem postaram się przybliżyć kwestie związane z zaburzeniami rui, do najczęściej spotykanych należą:

Brak rui
Należy upewnić się, czy kotka jest już w wieku, kiedy powinna osiągnąć dojrzałość płciową, a jeśli tak, to przyjrzeć się jej warunkom utrzymania. Zaburzenia takie mają istotne znaczenie u kotek rasowych. Brak rui w sezonie rozrodczym jest zwykle spowodowany nieczynnością jajników wskutek błędów żywieniowych, zbyt małej ilości światła, zaburzeń psychicznych kotki (obce otoczenie, inne zwierzęta). Rzadko się zdarza aby brak rui był wynikiem niedorozwoju lub braku jajników. Ruję u kotów z nieczynnością jajników można wywołać przy użyciu hormonalnych preparatów.

Cicha ruja
Występuje rzadko, w większych konglomeratach kotów, gdzie może być związana ze stresem socjalnym. Słabe objawy rujowe lub brak rui częściej obserwuje się u kotek o niskiej pozycji w kociej społeczności.

Ciągła ruja – nimfomania
Występuje dość często. Z reguły jest następstwem niedostatecznego zaniku pęcherzyków jajnikowych u kotek, które nie zostały pokryte. Rzadziej za zjawisko odpowiadają torbiele czy nowotwory jajników. Można tu stosować leczenie hormonalne, jeśli schorzenia nie wywołują nowotwory jajnika.

Brak zapłodnienia po kryciu
Najlepsze wyniki zapłodnienia uzyskuje się od 3-go dnia rui. Do zapłodnienia nie dojdzie jeśli kotka została pokryta zbyt późno. Przyczyną braku zapłodnienia mogą być schorzenia macicy (np. zapalenie błony śluzowej macicy czy ropomacicze). Zaburzenia płodności mogą być wywołane przez wirus białaczki kociej(FeLV), przez herpeswirus kotów typ 1, wirus panleukopenii kotów czy toksoplazmozę. Słabe zapłodnienia może być też wynikiem niedoboru tauryny i kwasu arachidonowego w diecie kotów. Warto więc przyjrzeć się składowi pożywienia, które serwujemy swoim milusińskim. I tak jak w przypadku psów, koty dopuszczane do rozrodu powinny być zdrowe, regularnie szczepione i odrobaczone oraz w dobrej kondycji fizycznej.

Ostatnie kilka wpisów poświęciłam ciecze u suczek. Teraz przyszedł czas na kociaki! Wszyscy wiemy że kot to nie pies i kotka to nie suka:) I tak jak ruja u suczek, tak też ruja u kotek stanowi zupełnie odmienne zagadnienie.

Koty dojrzewają mniej więcej w wieku 7- 12 miesięcy, czyli kiedy ich masa zbliża się do 2,5 kg. Natomiast do hodowli można dopuścić zwierzęta w wieku około 10-14 miesięcy. To kiedy wystąpi dojrzałość płciowa zależy tak od sezonu jak od rasy kotów. Kotki, które przyszły na świat późną jesienią, mogą wykazywać objawy rujowe już na wiosnę, czyli w wieku około 4 miesięcy. Jeśli wziąć pod uwagę różnice rasowe, to koty abisyńskie i syjamskie mogą mieć pierwszą ruję już w wieku 4 miesięcy, natomiast koty brytyjskie krótkowłose czy perskie mogą dojrzewać płciowo dopiero w wieku 12 czy 18 miesięcy.

Koty to zwierzęta sezonowo poliestralne, wykazują aktywność płciową w czasie wydłużania się dnia, kiedy światło działa przynajmniej 12-14 godzin (styczeń- sierpień). W tym czasie kotka, która nie jest utrzymywana razem z kocurem ma ruję co 2-3 tygodnie. Przez pozostałe miesiące w naszej szerokości geograficznej (wrzesień-grudzień) następuje u kotek faza spokoju płciowego.

Ruja u kotek składa się z okresu przedrujowego i okresu rui właściwej. U kotek nie dopatrzymy się w tym czasie obrzęku sromu tak charakterystycznego dla suk. Rzadko też można zaobserwować krwawienie, ponieważ kotki dokładnie się wylizują. I na dobrą sprawę na pytanie, po czym poznać, że kotka jest w rui, odpowiadam właścicielom: zobaczycie i usłyszycie.

Okres przedrujowy trwa średnio 2 dni (1-3 dni), kotka zmienia się wtedy w prawdziwą, milusińską przylepkę, ociera głową o meble czy o nasze nogi, przestępuje z łapki na łapkę, przetacza się na grzbiet a charakterystycznego miauczenia nie można z niczym pomylić. Faza przedrujowa może równie dobrze nie wystąpić. Kocica w tym czasie nie daje się jeszcze pokryć samcowi.

Ruja właściwa trwa przeciętnie 6 dni (5-7 dni). Z reguły ruja właściwa jest krótsza u kotek, które zostały pokryte. Warto też wspomnieć, że rasy długowłose (jak persy) mają ruję krótszą niż rasy krótkowłose (jak koty syjamskie). U kotów orientalnych cykle będą krótsze ale liczniejsze, natomiast u „brytyjczyków” dłuższe i rzadsze. W tym czasie miauczenie staje sie intensywniejsze, nasila się przetaczanie przez grzbiet, kotka wygina grzbiet i odstawia ogon na bok, rytmicznie przestępuje łapkami i pozwala się pokryć. Nie da się tego przeoczyć.

U kotek mamy do czynienia z tzw. owulacją prowokowaną, co znaczy, że musi dojść do kilku kryć w niedługim odstępie czasu, aby nastąpiło zapłodnienie. Całość tego procesu opiera się na układzie neurohormonalnym. W praktyce oznacza to tyle, że w ciągu pierwszych 30 minut spotkania kotki z kocurem powinno dojść do 3 a nawet 5 kopulacji. Po każdym kryciu wzrasta poziom LH i kumuluje się, osiągając poziom konieczny do wywołania owulacji. Największe szanse na zapłodnienie są od 3-go dnia rui, zostawiamy wtedy kotkę z kocurem na 2 godziny dziennie. Jednokrotna kopulacja jest za słabym bodźcem, aby wywołać owulację.

Sam akt kopulacji u kotów jest gwałtowny, intensywny i szybki. Koty to zwierzęta płochliwe, skryte i mogą nie wyrażać ochoty na towarzyszenie publiczności podczas kopulacji. Więc skąd wiedzieć, że do kopulacji doszło? Można i podsłuchać i poznać po późniejszym zachowaniu zwierząt. Kocur podczas wspinania się na kotkę i wprowadzania prącia chwyta ją mocno zębami za kark, kotka wtedy głośno miauczy, Kopulacja trwa zaledwie kilka sekund. Kocur schodzi z kotki, kładzie się w bezpiecznej odległości i obserwuje ją. Kocica ma po wszystkim dosłownie napad wściekłości, uderza łapą, przetacza się gwałtownie przez grzbiet i wylizuje srom. Jeśli tego nie zaobserwujemy to może zachodzić podejrzenie, że do zbliżenia nie doszło.

Mniej więcej po 24-36 godzinach od kopulacji występuje owulacja. Jeżeli kotki nie uda się upilnować w tym czasie, może ona zostać pokryta przez inne kocury i potem urodzić kocięta po różnych ojcach. Jeżeli dochodzi do jednorazowego pokrycia, jak w przypadku inseminacji, wtedy lekarz weterynarii może hormonalnie zastymulować owulację.

A kiedy występuje ruja u kotek, które już miały kocięta?

Z literatury wynika, że ruja pojawia się 2-3 tygodnie po odsadzeniu kociąt i że pierwsza ruja po porodzie jest z reguły krótsza i mniejsze jest prawdopodobieństwo zajścia w ciążę. I tak być może jest u kotek rasowych, zaś u europejskich, czyli tzw. „dachowców” ruja pojawia się już w czasie laktacji i jest równie płodna. Wiem, ponieważ często słyszę zdziwienie w głosie właścicieli, że przecież karmiła a zaszła w ciążę. Tak też może być.

U kotek, inaczej niż u suk, łatwiej jest ustalić optymalny termin krycia, z reguły opieramy się głównie na zachowaniu kotki.

W jednym kotki na pewno nie różnią się od suk, nie każdy kawaler im odpowiada:-)

Przy okazji tematu cieczki jeden z czytelników zadał mi pytanie dotyczące wyboru idealnego momentu krycia suki.

Moim zdaniem najlepiej jest kryć pupilkę  podczas trzeciej cieczki.

Ustalenie terminu krycia staje się dla nas lekarzy prawdziwym wyzwaniem, zwłaszcza gdy suka hodowlana jest bardzo wartościowa i np. jej krycie odbywa się za granicą, koszty krycia  są duże, albo jedno i drugie. Bywa też, że właściciel bardzo chce się dochować potomstwa od swojej suczki.

Zwykle ustalając termin krycia, zbieramy  dane o potencjalnej matce i bierzemy pod uwagę zachowanie suki. Obserwujemy narządy rodne a poza tym dokonujemy wziernikowania, przeprowadzamy badanie cytologiczne, badanie usg, badanie oporności śluzu pochwowego i pomiar hormonów.

Dla laika czynności te są skomplikowane, dlatego należy zdać się na prowadzącego lekarza weterynarii. Optymalny termin krycia to określenie optymalnego terminu owulacji. Suki owulują zazwyczaj, gdy poziom progesteronu we krwi wynosi 6-7 ng/ml.

Jednak termin owulacji nie jest jeszcze terminem zapłodnienia, ponieważ komórki są zdolne do zapłodnienia po około 48 godzinach od owulacji. Najlepszy termin do krycia to czas od 1 do 4 dni po owulacji.

Tak więc lekarz weterynarii wyznacza termin krycia w oparciu o ustalenie momentu owulacji i posługuje się wyżej wymienionymi badaniami. Bywa, że pacjentka pojawia się u nas codziennie przez kilka dni, lub raz na kilka dni.

Samica, która ma być rozradzana, powinna być przed kryciem odrobaczona i poddana szczepieniom ochronnym oraz zabezpieczona preparatem przeciw pasożytom zewnętrznym. Warto też sprawdzić, czy potencjalny partner ma podobne zabezpieczenia, żeby nasza pupilka poza dziećmi nie przywiozła ze sobą niepożądanych chorób.

W czasie krycia należy zapewnić suczce dogodne warunki higieniczne. Żywienie powinno być zbilansowane, jednak wystarczy karma bytowa. Jedynie w okresie owulacji i krycia należy zwiększyć dawkę energii o około 10%.

Samo krycie to rytuał zwierząt, czasem przy niedoświadczeniu jednej ze stron lub obu stron, trzeba zwierzakom pomóc, ale nie należy niczego robić na siłę.

Jest kilka przyczyn,  z powodu których suka nie daje się pokryć:

• nieodpowiedni moment krycia – za wcześnie lub za późno
• suczka nie akceptuje akurat tego samca, a innego owszem
• istnieją przeszkody anatomiczne: zwężenie pochwy lub przegrody w pochwie
• pupilka jest w swoim środowisku i należy do tych terytorialnych samic. Zwykle lepiej, gdy to suka jedzie do samca. Młode suki należy kryć doświadczonym samcem.

Musicie wiedzieć, że u psów występują również choroby przenoszone drogą płciową jak bruceloza, opryszczka narządów płciowych i guz Stickera.

Mitem jest twierdzenie, że suka powinna mieć raz w życiu szczeniaki. Jeśli już rozradzać to przynajmniej dwa razy i nie raz za razem, tylko co drugą cieczkę. Szerzej o tym napiszę przy okazji antykoncepcji.

Mam nadzieję, że powyższe informacje pozwolą Wam lepiej zrozumieć fizjologię rozrodu suki i świadomie będziecie podejmować decyzję o kryciu.

Tak jak wspomniałam w poprzednim wpisie, z tematem cieczki nierozerwalnie wiążą się różnego rodzaju zaburzenia cyklu. Myślę, że warto o nich wspomnieć, żebyście wiedzieli na co i kiedy reagować.

Brak rui

Jeżeli cieczka nie występuje powyżej 26-go miesiąca życia, albo powyżej 12-tu miesięcy od ostatniej cieczki lub po porodzie, to mamy problem.

Najczęściej brak rui jest spowodowany brakiem funkcjonowania jajników. Brak rui obserwuje się również u suk, które są silnie uczuciowo związane z właścicielem, ale też zdarza się przy niedoczynności tarczycy i nadczynności kory nadnerczy. U młodych samic, które jeszcze nie miały cieczki, przyczyną jej braku mogą być wady wrodzone narządów rozrodczych np. brak lub niedorozwój jajników czy też obojnactwo.

Można wywoływać ruję, stosując rozmaite preparaty farmakologiczne, ale to już rola lekarza weterynarii, który musi wcześniej wykluczyć zaburzenia hormonalne.

Zaburzenia rozwojowe trudno jest nam wykluczyć i z reguły wymaga to diagnostycznego otworzenia jamy brzusznej.

Jedną z metod, w zasadzie najprostszą, żeby zastymulować ruję, jest kontakt z inną suką będącą w cieczce. W literaturze i w praktyce dostępnych jest kilka metod hormonalnego stymulowania cyklu.

Przedłużona cieczka

Z tym zaburzeniem mamy do czynienia kiedy okres przedrujowy lub ruja właściwa trwają dłużej niż 21 dni. U suk występuje wówczas obrzęk sromu, krwisty lub lekko krwisty wypływ z pochwy, atrakcyjność dla samców często przez wiele tygodni. Z czasem pojawia się osowiałość, brak apetytu i matowienie włosa. Przedłużenie cieczki może prowadzić do zmian zapalnych macicy i ropomacicza. Należy reagować szybko, ponieważ możliwe jest leczenie tego zaburzenia bez konieczności sterylizacji. Ma to zwłaszcza znaczenie dla właścicieli posiadających suki przeznaczone do rozrodu.

Nieregularna cieczka

U młodych suk może wystąpić przerwanie cieczki. Kiedy faza przedrujowa przebiega normalnie a w momencie przejścia w ruję właściwą ma miejsce zatrzymanie cyklu. Po 6-10 dniach przerwy następuje wystąpienie rui właściwej.

Torbiele i nowotwory jajnika

Zwykle występują u starszych samic.

Torbiele często występują u buldogów angielskich. Zmiany te mogą prowadzić do stanu zapalnego macicy. Występowaniu torbieli towarzyszą niekiedy zmiany skórne, wyłysienia w okolicy krocza, narządów rodnych i na brzuchu, po bokach ciała, łojotok tłusty.

W przypadku zaobserwowania podobnych zmian konieczne jest wykonanie badania usg przez lekarza weterynarii i w zależności od zaawansowania zmian dostępne jest leczenie hormonalne lub zabieg usunięcia jajników i macicy (ovariohisterektomia).

Nowotwory jajnika występują rzadziej i przebiegają z podobnymi objawami jak w przypadku torbieli. W przypadku zdiagnozowania nowotworu jajnika zalecana jest sterylizacja z uwzględnieniem stanu ogólnego zwierzęcia.

Wypadnięcie pochwy

Najczęściej występuje u młodych suk dużych ras podczas pierwszej cieczki. Predysponowane są bernardyny, owczarki niemieckie, dogi i boksery. Może wypadać jedynie niewielki fragment pochwy, lub jej całość. W świeżych przypadkach można odprowadzić wypadnięty fragment.

Rzadko jednak jestem świadkiem takich przypadków. Z reguły muszę dokonywać chirurgicznego usunięcia wypadniętego fragmentu. Niestety przy kolejnych rujach wypadanie pochwy może się powtarzać, dlatego zaleca się wykonanie zabiegu sterylizacji lub hormonalną blokadę cyklu.

Ja zalecam sterylizację, ponieważ młode suki lepiej znoszą zabieg chirurgiczny a stosowanie hormonów niesie ryzyko wystąpienia w późniejszym czasie guzów gruczołu mlekowego lub ropomacicza.

Jedni właściciele czekają na nią z utęsknieniem, inni z obawą, co też będzie się działo z ich pupilką…

Suki to zwierzęta monoestralne, co znaczy, że występuje u nich jedna ruja a po niej długi okres spokoju płciowego. Zwykle występuje dwa razy do roku, chociaż dostrzega się różnice rasowe i osobnicze.

Cieczka może wystąpić w dowolnym okresie, ale z reguły wczesną wiosną i jesienią. Średnia przerwa między rujami to 7 miesięcy. Jednak, jak wspomniałam, są różnice rasowe i osobnicze. I tak np. przerwa u owczarków niemieckich trwa około 5 miesięcy, u bokserów i pudli miniaturowych około 8 miesięcy, a u rodesianów potrafi występować raz w roku. U starszych suk, mniej więcej powyżej ósmego roku życia, przerwa między rujami wydłuża się, a same objawy cieczki stają się słabiej wyrażone.

Kiedy cieczka wystąpi pierwszy raz?

Nie da się tego jednoznacznie określić. Może być to w wieku 6 miesięcy, 12 miesięcy czy nawet 18 miesięcy. Jest to związane z osiągnięciem przez sukę odpowiedniej masy ciała. Dlatego u małych ras należy się spodziewać cieczki wcześniej a u dużych później.

Cały cykl płciowy suki dzieli się na cztery fazy:

• przedrujową (proestrus)
• ruję właściwą (estrus)
• porujową (metestrus)
• bezrujową (anestrus)

Na cieczkę składa się faza przedrujowa i ruja właściwa. Okres przedrujowy trwa zwykle 9 dni, z możliwością wahania się od 3 do 16 dni. Wtedy zaznacza się wyraźny obrzęk sromu i występuje krwiste plamienie. Suka w tym okresie budzi zainteresowanie samców, ale nie daje się pokryć.

Ruja właściwa trwa też z reguły 9 dni, z odchyleniem 3 do 15 dni, zaś czasem jedynie 3 do 5 dni, to już zależy od danej suczki. W tym czasie samica zaczyna akceptować samca, wypływ z pochwy staje się jaśniejszy, bardziej śluzowy a srom wiotczeje. Owulacja występuje zwykle na początku rui (2-3 dzień) a kiedy ponownie samica nie akceptuje partnera to znaczy, że wchodzi w okres porujowy.

Nasze pupilki, zwłaszcza podczas pierwszej cieczki, mogą wykazywać zmiany w zachowaniu. Niektóre bywają apatyczne, tracą apetyt, „wzdychają do księżyca”, są spokojniejsze, albo nadpobudliwe, robią „maślane oczy”, popiskują, wykazują odruchy kopulacyjne, zdarzają się też zachowania agresywne, terytorialne.

Niech nie zdziwi Was fakt, że w tym czasie suki częściej przysiadają na spacerach i posikują, ponieważ one w ten sposób znaczą teren, zostawiając swoje feromony. Dlatego czasem na spacerze nie można oderwać chłopaków od miejsca, w którym taka dziewczyna była.

Wypływ krwisty z reguły nie jest obfity i może zaznaczać się tylko kroplami. Jeśli nasza pupilka mieszka w domu, możemy kupić jej specjalne majtki. Jeśli chcecie takie kupować, zmierzcie wcześniej obwód ciała suczki przed tylnymi kończynami. Od razu lojalnie uprzedzam, że nie wszystkie „panny” uznają tego typu nieudogodnienia. Moja suczka pierwsze co zrobiła, to kupę w te majtki i ostentacyjnie przejechała na pupie przez cały pokój, okazując w taki sposób swoje głębokie niezadowolenie. Później było już znacznie lepiej.

Suki żyjące w stadzie potrafią synchronizować swoje ruje tak, że cieczka występuje u nich w tym samym czasie.

W okresie pierwszej cieczki rozwija się gruczoł mlekowy, który staję się powiększony, jednak nie należy się tym niepokoić, chyba że później pojawiają się objawy ciąży urojonej i mleko w gruczole.

Niestety z cieczką wiążą się też różnego rodzaju zaburzenia cyklu. Więcej na ten temat znajdziecie w kolejnym wpisie. Zapraszam!

Serdecznie dziękuję za przeczytanie tego wpisu! Kliknij „Lubię to!” poniżej jeśli chcesz przeczytać podobny. Zapraszam również na mój profil na Facebooku.